Anno 1994 leerde de wereld Ierse dans kennen dankzij de pauzevulling tijdens het Eurovisiesongfestival. In slechts zeven minuten veroverde de unieke choreografie van Michael Flatley, de vernieuwende Ierse muziek van Bill Whelan en de danskunsten van Jean Butler de harten van ongeveer 300 miljoen kijkers. Wat aanvankelijk bedoeld was als een eenmalig tussendoortje dat de zorgvuldig gekoesterde Ierse cultuur zachtjes moest promoten, bleek een gigantisch en vooral compleet onverwacht succes. Geen enkele artiest kreeg die avond meer applaus dan Flatley en zijn dansers. Onze eigen Ierse Teacher, Kelley Byrne, was een van de danseressen van de originele groep.

Het succes was zo groot dat het producerkoppel John McColgan en Moya Doherty een enorme sprong in het duister waagde. Met hun eigen financiële middelen werd er een volledige zaalshow uit de grond gestampt. Riverdance, geïnspireerd op de kracht van rivieren en met invloeden van andere werelddansen, was geboren. Na meer dan 20 jaar lokt de bijna onveranderde show nog steeds bomvolle zaken en staande ovaties. Hun meest recente wapenfeit is de Riverdance Summer School waar slechts 100 dansers per week aan mogen deelnemen.

Michael Flatley keerde Riverdance al echter snel de rug toe wegens artistieke disputen. Hij choreografeerde een heel eigen show: Lord of the Dance. Ook deze show bleek een enorm succes en toert nog steeds de wereld rond. Flatley herwerkte deze show wel meerdere keren. Zo verscheen de show ook onder de naam Feet of Flames en Dangerous Games. Flatley opende recent een op showdansen gerichte dansschool in Londen.

Riverdance en Lord of the Dance maakten in geen tijd sexy wat eeuwenlang niet meer dan een bescheiden traditie was. Flatley bracht nadien nog Celtic Tiger uit en Riverdance kwam met Heartbeat of Home op de proppen. Hoewel beide shows warm onthaald werden, behaalden ze nooit het succes van hun voorgangers. Ook andere dansproducties toeren nu de wereld met dansshows. De professionele dansers die deze shows voortbrachten verspreidden zich echter over de hele wereld en namen hun talenten mee. Zo kan je nu praktisch overal Ierse dansscholen vinden.

​

De origine van Ierse dans is, zoals vaker met oude tradities, moeilijk te achterhalen. Het is een verhaal van verschillende danstradities in Ierland zelf en assimilatie met overzeese dansen. Deze geschiedenis samenvatten in enkele zinnen is haast onmogelijk, maar toch doen we een bescheiden poging.

Over het hele eiland waren er verschillende danstradities terug te vinden waarbij mensen na de zondagse mis samenkwamen in een pub, een groot huis of op een kruispunt. Er werd muziek gespeeld en mensen dansten samen, op een omgekeerde deur of tafel of ze wedijverden met elkaar. Er werd ook vaak gedanst met attributen zoals zwaarden, deze dansvorm is nog terug te vinden in de Schotse traditie.

Alle Ierse regio’s hadden verschillende tradities, zo was in Connemara de tapdans erg populair. Deze traditie leeft er nog steeds onder de naam Sean Nós. Op andere plaatsen danste men liever samen. Zo groeide het onderscheid tussen de solodansen en de ceilidansen (ceili is een Iers woord en wordt nu gebruikt voor traditionele groepsdansen en de samenkomsten waarop deze dansen nog gedanst worden).

In het geval van solodansen dansten de beste dansers op kleine podia of stukken hout. Daarbij droegen ze hun beste kledij, het was immers zondag, en hadden ze schoeisel naar keuze aan. Hard shoes bestonden nog niet, dus werden spijkers in schoenen geslagen, houten zolen gemaakt,… De allerbesten onder hen werden dance masters. Zij vergaarden veel faam en reisden het hele land door om hun kunsten te tonen en te onderwijzen. Dat deden ze in dorpen of bij de meer gegoede adel. Zo verspreidde de dansvorm zich en kwamen de verschillende tradities met elkaar in aanraking.

Wanneer men echter in groep ceilidansen opvoerde, bleef men minder traditioneel. De goede observeerder zal in menig Ierse ceilidans ook Vlaamse, Franse of zelfs Roemeense folkdansen herkennen. Ierse dansen waren eerder rondedansen, maar onder de invloed van de Europese dansmode kwamen strakkere formaties in de mode. Maar de grens tussen traditie en Europese invloed is bijzonder dun en extreem betwist in Ierland zelf. Daar waren de officiële instanties graag zeer behoudensgezind en keerden ze zich af van de lossere ethiek van Europa. Wat nu precies wel of niet mocht is nog steeds een discussiepunt waarbij de ene regio claimde dat de four hand reel bij hen al heel oud was en de andere regio bij hoog en bij laag beweerde dat dit een Europese folieke was.

De ceilidansen leven nog steeds verder en worden ook nu nog opgevoerd. Ze kenmerken zich door teamwork, gaande van twee tot zestien dansers. Bij deze dansen zijn armbewegingen, al zij het strak, wel toegestaan. Ze zijn niet te verwarren met modernere choreografieën waarbij ook meerdere dansers samen dansen, maar waarbij meer vrijheid bestaat op vlak van armbewegingen, passen en figuren.

​

Hedendaagse Ierse dans kenmerkt zich door enkele opdelingen op basis van ritmes, tradities en natuurlijk de dansschoenen. Hierdoor is het voor een buitenstaander soms moeilijk om de dans helemaal te doorgronden. Zo wordt er een onderscheid gemaakt tussen een reel, een jig en een hornpipe. Waarbij de jig ook nog eens opgedeeld wordt in light jig, single jig, slip jig en treble jig. 

Het schoenenonderscheid is dan weer wel heel gekend. Enerzijds heb je de soft shoes, pumps of ghillies en anderzijds de hard shoes of heavy shoes, een soort tapschoenen. Met soft shoes worden eerder lichte dansen gedanst. Dansers staan hoog op hun tenen en springen haast continu waarbij ze ingewikkelde sprongen uitvoeren. Ook bij hard shoes staan de dansers doorgaans op hun tenen maar nu moeten ze bovenop de correct uitgevoerde danspassen ook nog geluid maken met hun schoenen. Hiervoor gebruiken ze elk deel van hun schoen. 

De basisprincipes zijn redelijk simpel maar soms lastig uit te voeren: steeds op de tenen staan en liefst zo hoog mogelijk, rechte rug en armen onbeweeglijk, tenen naar buiten gekeerd, benen en tenen zo vaak mogelijk gestrekt en voeten gekruist en aansluitend achter elkaar. Op de vraag waar die onbeweeglijke armen vandaag komen, is nog steeds geen eenduidig antwoord geformuleerd, maar het maakt deze dansstijl wel redelijk uniek.

De hedendaagse kostuums trekken veel belangstelling en stuiten op veel weerwil bij de buitenwereld. Dat is niet altijd onbegrijpelijk, maar ook zij groeiden uit een soort van traditiegetrouwheid. De Ieren droegen op zondag hun beste kledij, zoals geborduurde kleedjes en nette pakken. De vrouwen krulden vaak hun haren en droegen tegen het steeds wisselende weer al eens een cape. Al deze onderdelen zijn nog steeds terug te vinden al moet je soms goed kijken. Deze kledij wordt echter alleen gedragen tijdens competities en soms tijdens optredens.

Ierse dans is vandaag één van de meest gewaardeerde en bewonderde dansvormen. De ontzettend snelle bewegingen, ongelooflijke precisie en trotse uitvoering brengen groot en klein in vervoering. Laat u betoveren door wat Ieren wereldwijd sinds mensenheugenis alle ellende en miserie doet vergeten en opnieuw laat genieten van het leven: Irish dance!

​

Bronnen:

The Story of Irish Dance – Helen Brennan    

Irish Dancing Costumes, Their Origins and Evolution – Dr. John Cullinane